Dobra widoczność jest podstawą bezpieczeństwa przy korzystaniu z wszystkich maszyn i pojazdów, które znajdują się w ruchu. Wynika to z faktu, że stwarzają one zagrożenie kolizją z innym przemieszczającym się urządzeniem, najechaniem na element infrastruktury i spowodowanie szkód materialnych, jak również potrąceniem osób, które znajdą się w ich zasięgu. Do najważniejszych czynników mających wpływ na wyeliminowanie ryzyka wypadku należą m.in. konstrukcja samego urządzenia, w tym pole widzenia, jakie ma jego operator, lecz także – gdy ruch odbywa się po zapadnięciu zmroku lub w pomieszczeniu, do którego nie dociera wystarczająca ilość światła słonecznego – zamontowane reflektory.

Oświetlenie montowane we wszelkiego rodzaju pojazdach ma dość ograniczony zasięg, co w zależności od prędkości jazdy oznacza krótki czas, jaki pozostaje kierowcy na reakcję. Sposobem na radzenie sobie z takimi ograniczeniami jest bezpośrednie oświetlanie terenów, po których odbywa się ruch, a także miejsc przeznaczonych do parkowania i manewrowania. Na większości dróg publicznych, gdzie natężenie ruchu jest dość wysokie, stosuje się więc specjalne lampy uliczne oraz oświetlenie parkingów. Choć wśród miejsc postojowych pojazdy poruszają się z mniejszą prędkością, a zatem prawdopodobieństwo dużych strat materialnych czy niebezpiecznych kolizji z innymi maszynami pozostającymi w ruchu jest niewielkie, to jednocześnie są to przestrzenie, gdzie znajduje się wielu pieszych, ryzyko najechania na przechodzące osoby jest więc wciąż znaczne. Przyjrzyjmy się bliżej kwestiom związanym z oświetleniem parkingów, zobaczmy, jak wyglądają regulacje związane z ich oświetleniem oraz przekonajmy się, jakie rozwiązania są wybierane najczęściej.

Oświetlenie parkingów przy drogach publicznych

Drogi publiczne stanowią rozbudowaną kategorię, ponieważ składają się one z odcinków o różnym natężeniu ruchu, dopuszczalnej prędkości oraz usytuowaniu, zasady ich oświetlania są więc z konieczności dość złożone. Najważniejszym aktem prawnym, który określa zasady, na jakich poszczególne drogi powinny być sztucznie oświetlane, jest Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie. W treści tego aktu prawnego znajdują się bezpośrednie odwołania do norm, w których są sprecyzowane szczegółowe wymogi precyzujące sposób doboru oraz rozmieszczania odpowiednich opraw. Normami tymi są: PN-EN 13201-1:2016-02 „Oświetlenie dróg. Część 1: Wytyczne dotyczące wyboru klas oświetlenia”, PN-EN 13201-2:2016-03 „Oświetlenie dróg. Część 2: Wymagania eksploatacyjne”; PN-EN 13201-3:2016-03 „Oświetlenie dróg. Część 3: Obliczenia parametrów oświetleniowych”; PN-EN 13201-4:2016-03 „Oświetlenie dróg. Część 4: Metody pomiaru efektywności oświetlenia” oraz PN-EN 13201-5:2016-03 „Oświetlenie dróg. Część 5. Wskaźniki efektywności energetycznej”.

Zgodnie z zapisami normy PN-EN 13201-1:2016-02 wstępnym etapem pozwalającym na ustalenie, czy konkretna droga wymaga instalowania oświetlenia oraz umożliwiającym określenie jego rodzaju, będzie rozróżnienie, z którą klasą oświetleniową mamy  do czynienia w konkretnym przypadku. Drogi są podzielone na 4 klasy podstawowe ze względu na dominującą na nich kategorię użytkowników oraz warunki ruchu. W klasie M znajdują się drogi, na których dopuszczone są prędkości średnie i wysokie, a głównymi użytkownikami są kierowcy. Klasa P to drogi z dopuszczalnymi niskimi prędkościami ruchu, w tym obszary znajdujące się poza jezdnią i uliczki osiedlowe, jak również chodniki i ścieżki rowerowe. Użytkownikami takich dróg są piesi, rowerzyści oraz kierujący. Klasa C to obszary, w których krzyżują się drogi wykorzystywane przez kierowców, rowerzystów i pieszych, przy czym przejścia dla pieszych stanowią osobną klasę PC. Poza nimi istnieją też klasy dodatkowe – klasa EV, czyli miejsca, w których wymagane jest oświetlenie także powierzchni pionowych; klasa SC, gdy występuje podwyższone ryzyko, a co za tym idzie, potrzebne jest oświetlenie pozwalające na zauważenie pieszych; klasa HS obejmująca drogi dla pieszych, pasy postojowe oraz przestrzenie oddzielone od jezdni lub położone wzdłuż niej, jak również drogi osiedlowe, parkingi oraz dziedzińce szkolne.

Klasa oświetleniowa pozwala na ustalenie zakresu parametrów światła, jakie muszą być zastosowane na parkingu. Informacje na temat parametrów dotyczących poszczególnych wielkości znajdują się również w normie PN-EN 12464-2:2008 „Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 2: Miejsca pracy na zewnątrz”. Zawiera ona wytyczne co do m.in.: rozkładu luminacji (U_o), przesądzającym o zmienności oświetlania w różnych miejscach, a zatem i poziomie występujących kontrastów; natężenia oświetlenia (Ē_m) będącego określeniem ilości światła padającego na daną powierzchnię; poziomu olśnienia (UGR), które pokazuje, w jakim stopniu intensywność widzianego światła przeszkadza w komfortowym widzeniu. Dla konkretnej sytuacji oświetleniowej podawana jest także kierunkowość światła, a więc kąt, pod którym pada ono na oświetlaną powierzchnię, a także, w jaki sposób ulega odbiciu; współczynnik oddawania barw (R_a), pokazujący, w jakim zakresie kolory są zbliżone do tych, które można obserwować w naturalnym świetle słonecznym; barwa światła, która odpowiada różnej temperaturze barwowej, wpływając m.in. na oddawanie kolorów oraz dopuszczalny poziom migotania światła.

Według normy PN-EN 12464-2:2008 rodzaje oświetlenia montowane w poszczególnych sytuacjach oświetleniowych mogą znacznie różnić się swoimi parametrami. Na obszarach gdzie w grę wchodzi bardzo wolny ruch pojazdów, np. na placach manewrowych i miejscach postojowych przeznaczonych dla maszyn budowlanych będzie to jedynie 10 lx, podczas gdy dla maszyn rolniczych już 20 lx. Na typowych ogólnodostępnych parkingach natężenie światła musi wynosić 5 lx przy małym natężeniu ruchu, 10 lx przy średnim natężeniu ruchu oraz aż 20 lx przy dużym natężeniu ruchu.

Oświetlenie parkingów znajdujących się w budynkach

Konieczność instalowania oświetlenia na parkingach usytuowanych wewnątrz budynków wynika przede wszystkim z Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. W tekście rozporządzenia jest również przywołana norma PN-EN 12464-1:2004 „Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach”, która precyzuje parametry niezbędne dla zagwarantowania odpowiedniego komfortu widzenia oraz właściwego poziomu bezpieczeństwa związanego z ruchem pojazdów. W zależności od rodzaju pomieszczenia normy określają różne poziomy poszczególnych parametrów uwzględniających rozmaite czynniki w tym typ powierzchni – ścian, podłogi i sufitu. W przypadku strefy parkowania samochodów kluczowym parametrem będzie średni poziom natężenia światła, który powinien wynosić 75 luksów (lx).

Konieczność właściwego oświetlania parkingów ulokowanych w budynkach jest o tyle istotna, że musi zapewniać bezpieczne manewrowanie pojazdami na ograniczonej przestrzeni oraz uwzględniać fakt, że jest to miejsce o stosunkowo dużym ruchu pieszych, ich sylwetki muszą więc być bardzo dobrze widoczne dla każdego kierującego. Liczy się także to, że oświetlenie musi gwarantować możliwość swobodnego przemieszczania się pieszych, którzy powinni wyraźnie dostrzegać zarówno znajdujące się na posadzce oznaczenia, jak i informacje o lokalizacji wyjść. Cechą charakterystyczną opraw montowanych w garażach jest to, że nierzadko są one użytkowane przez 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu, powinny więc oferować wydłużoną żywotność, jak również skuteczność świetlną, umożliwiającą uzyskiwanie od 100 do 150 lumenów z każdego wata energii. Podobnie jak w przypadku lamp przemysłowych ważne będą parametry związane ze szczelnością – w obiektach tego typu często stosuje się lampy i IP 66 lub nawet IP 67, ponieważ często są one narażone na kontakt z parą czy skroploną wodą mogącą się osadzać ze względu na podwyższoną wilgotność powietrza. Równie ważna będzie dobra wytrzymałość opraw na uszkodzenia mechaniczne, wielu projektantów wybiera więc takie, które spełniają wymagania klasy IK 08. Jeśli chodzi o pozostałe parametry światła używanego w garażach podziemnych, to wśród najistotniejszych będzie temperatura barwowa w możliwie największym stopniu zbliżona do światła naturalnego, co pozwala na uzyskanie odpowiednio wysokiego współczynnika oddawania barw. Jest to o tyle ważne, że gwarantuje właściwe odczytywanie istniejących oznaczeń kolorystycznych, napisów czy umieszczanych znaków. Liczyć się będzie także stosowanie opraw, które eliminują ryzyko olśnienia, np. za sprawą osłon oraz matowych kloszy wykonanych z poliwęglanu.

Zdecydowana większość opraw montowanych w garażach podziemnych ma źródła światła wykonane w technologii LED. Są one znacznie bardziej efektywne, a przy tym wyróżniają się długim okresem eksploatacji. Ze względu na specyfikę tego rodzaju oświetlenia i jego ciągłą pracę duże znaczenie ma także to, że nie generują wysokich temperatur, przez co ich używanie nie wiąże się ze wzrostem zagrożenia pożarowego. Liczy się także fakt, że diody LED są zasilane prądem stałym o napięciu 12 lub 24 V, co nawet w razie uszkodzenia klosza znacznie zmniejsza ryzyko porażenia prądem. Podstawowe znaczenie ma także bardzo niski koszt zużywanej energii oraz umiarkowane ceny samych opraw oraz montowanych w nich źródeł światła.